جای خالی آموزش بهداشت جنسی در جامعه ایران

سلام به همه خوانندگان عزیز وبلاگ بهداشت عمومی ؛

مطلب زیر را که به نظرم مطالعه آن میتواند مفید باشد از وبسایت سلامت نیوز آورده ایم. امید است که مفید واقع گردد.  

 20 درصد از زوجین در کشور از روش‌های پیشگیری از بارداری ناخواسته استفاده نمی‌کنند 

آموزش بهداشت جنسی در جامعه ایران همواره در سایه مسایلی آغشته به عرف و تابو‌های اجتماعی بوده است.
در حال حاضر، وزارت بهداشت ایران بر پایه آخرین گزارش‌های خود از افزایش میزان ابتلا به ایدز از طریق رابطه‌های جنسی خبر می‌دهد. در مقابل، کارشناسان اجتماعی 40 تا 50 درصد از طلاق‌ها در جامعه امروز ایران را به دلیل مسایل زناشویی و جنسی عنوان می‌کنند.

با این حال و با توجه به حساسیت موضوع، هنوز راهکار‌های مناسبی برای آموزش مسایل بهداشت جنسی و پیشگیری از بارداری‌های ناخواسته و ابتلا به بیماری‌های جنسی اندیشیده نشده است؛ آموزش‌هایی که در حال حاضر در حد بروشور و کلاس‌های آموزشی محدود شده و تبعاتی را در جامعه ایران به وجود آورده است.
همچنین ناآگاهی از مسایل جنسی در حال حاضر به جایی رسیده که به گفته رییس دفتر سلامت و تنظیم خانواده وزارت بهداشت «1/21 درصد زوجین در کشور و 19 درصد در استان تهران از هیچ روشی از پیشگیری استفاده نمی‌کنند.»
با این حال فرهنگ ایرانی، خانواده ایرانی را همیشه مأخوذ به حیا معرفی کرده است و همین نکته سبب شده تا آموزش‌های لازم به کودکان ارایه نشود.
آنها اغلب سوال‌های جنسی فرزندشان را بدون پاسخ می‌گذارند یا اینکه پاسخ‌ها آنقدر بی‌محتواست که کودک اصلا قانع نمی‌شود و دیگر چیزی نمی‌پرسد.
به نظر می‌رسد این حجب و حیای ایرانی با وجود مزایای آن، گاهی کار دست خانواده‌ها می‌دهد. اغلب والدین معتقدند کسی به آنها چیزی نیاموخته پس فرزندان‌شان هم به آموزش نیاز ندارند. آنها فراموش می‌کنند که کودک معصوم آنها امروز به اینترنت دسترسی دارد و اتاق جداگانه دارد و انواع و اقسام فیلم‌های ماهواره‌ای را می‌بیند.
دکتر معتمدی، جامعه‌شناس و استاد دانشگاه در این ارتباط می‌گوید: بهداشت بدون اینکه آموزش تدوین‌شده‌ای در جامعه باشد، سینه‌به‌سینه در جامعه گسترش پیدا می‌کند و به طور معمول از طریق خانواده به نسل‌های بعدی منتقل می‌شود، اما همین خانواده‌ها هیچ گاه آموزش جنسی به فرزندان‌شان نمی‌دهند، بنابراین نقش آموزش جنسی به‌گونه‌ای است که در یک مقطع خاص تاکید و توجه بیشتری باید نسبت به آن صورت بگیرد، زیرا با اینکه سیر سنتی آموزش از طریق خانواده صورت می‌گیرد، اما متاسفانه خلأهای زیادی در زمینه آموزش بهداشت جنسی و آموزش جنسی در جامعه وجود دارد، بنابراین به باور من، آموزش بهداشت جنسی باید در سطوح مختلف به عنوان یکی از عملکردهای مهارت زندگی وجود داشته باشد که بتواند مانع وقوع برخی اختلالات و فجایع در سال‌های بعدی بشود.
وی می‌افزاید: در این زمینه باید چالش‌های پیش روی جامعه خودمان را هم مد نظر قرار دهیم. در موضوع آموزش بهداشت جنسی با توجه به فرهنگ و اخلاق یک جامعه نمی‌توانیم کتابی را در این زمینه از کشورهای غربی ترجمه کنیم و به عنوان الگوی بهداشت روانی و جنسیت جامعه ارایه کنیم. بنابراین در آموزش بهداشت جنسی باید براساس اخلاقیات جامعه که مخلوطی است از آداب، رسوم، سنن، فرهنگ و دین طرح خود را تعریف و تدوین کنیم.
او در رابطه با پیامدهای آموزش‌های جنسی در خانواده می‌گوید: معمولا در آموزش جنسی و بهداشت جنسی تبعاتی وجود ندارد، مگر این حرف عوام که می‌گویند حرمت‌ها شکسته می‌شود که ما هم، چنین تجربه‌ای را نداریم تا واکنش آن را بدانیم، ضمن اینکه برای عموم مردم به یک شکل که نمی‌خواهیم آموزش بدهیم تا چنین اتفاقی بیفتد و من تصور نمی‌کنم آموزش این مباحث حتی چنین آسیبی را داشته باشد.  

ورود وزارت بهداشت به آموزش خانواده‌ها و انتقادهااما به‌تازگی وزارت بهداشت در یک اقدام نسبتا جدید تصمیم گرفته است آموزش‌ها را به درون نهاد خانواده ببرد تا هم خانواده‌ها آگاه شوند و هم فرزندان اطلاعاتی نسبتا ساده به دست آورند.
دکتر عباس صداقت رییس اداره ایدز وزارت بهداشت از طراحی بسته آموزشی کنترل ایدز برای خانواده‌ها خبر می‌دهد و به «شرق» می‌گوید: این بسته آموزشی، مراحل نهایی تدوین را طی می‌کند. به این‌ترتیب خانواده‌ها در ارتباط با برخوردهای لازم با کودکان، نوجوانان و جوانان در مدیریت بحران‌ها، آموزش‌های لازم را از این مجموعه آموزشی دریافت می‌کنند. وی ادامه می‌دهد: به این‌ترتیب در قالب بسته آموزشی کنترل ایدز، خانواده‌ها می‌توانند در ارتباط با کنترل این بیماری در درون خانواده خود نقش داشته باشند.
صداقت در این‌باره می‌افزاید: این بسته آموزشی بسته‌ای جامع است که چگونگی رساندن آن به منازل شهروندان در دست بررسی است و پس از اجرای آزمایشی در چند استان در مورد آن تصمیم‌گیری می‌شود و سپس در سطح کشور گسترش می‌یابد.
اما رییس انجمن علمی مددکاران ایران یکی از منتقدان این طرح است و به خبرنگار ما می‌گوید: مسلم است که ما در آموزش هیچ مشکلی نداریم و تا بتوانیم آموزش و جزوه می‌دهیم و بسته آموزشی تکثیر می‌کنیم، اما این کارها فقط هزینه کردن است و هیچ نتیجه‌ای ندارد.
او تاکید می‌کند: یکی از مهم‌ترین برنامه‌های ما آموزش‌هایی برای استفاده محدود از روش‌های مدرن تنظیم خانواده است که راهکاری‌های آن نیز وجود دارد و اقلامی نیز در حال حاضر در داروخانه‌های کشور به فروش می‌رسد اما متاسفانه بسیاری از مردان و زنان هنوز از روش‌های پیشگیری استفاده نمی‌کنند. به طوری‌که 1/21درصد زوجین در کشور و 19درصد در استان تهران در استان از هیچ روشی از پیشگیری استفاده نمی‌کنند.
دکتر مصطفی اقلیما نیز با اشاره به اینکه آموزش‌های جنسی را نمی‌توان از طریق بروشور و تبلیغاتی اینچنینی به نسل جوان ارایه داد، می‌گوید: ما یک فرهنگ شفاهی داریم و چنین چیزهایی هیچ وقت از طریق بروشور قابل آموزش نیست، بلکه باید مسایل توسط افراد آگاه باز شود. مسلم است در خانواده‌های ایرانی، آموزش‌های جنسی به کودکان ارایه نمی‌شود. اینجا ایران است با فرهنگ ایرانی. ما در بسیاری از استان‌ها تعصبات خاص زیادی داریم که حتی اگر به کودکی تجاوز هم بشود اگر خانواده هم مطلع شود، اصلا درباره آن حرفی نمی‌زنند بنابراین توزیع و تکثیر بسته‌های آموزشی فقط صرف یک هزینه اضافی بدون نتیجه درست است.
او تاکید می‌کند: باید مشکلات بزرگ‌ترها را حل کرد. در روستاها و شهرها مسایلی وجود دارد که عنوان کردنش فقط آبروریزی است، اما اینها تحقیقاتی است که ما انجام دادیم و مستند است. دکتر اقلیما می‌افزاید: وزارت بهداشت بهتر است به جای صرف چنین هزینه‌هایی به درمان برسد. مشکلات بیمارستان‌ها را رفع کند تا اینکه هزینه کند و به خانواده‌ها بروشور بدهد. نیازی به لوح فشرده نیست بلکه باید علت‌ها را برطرف کرد.
کیفیت بحث‌های ارایه شده در کلاس‌های قبل از ازدواج مناسب نیست
از سوی دیگر حوریه شمشیری میلانی، متخصص زنان و زایمان معتقد است که کیفیت بحث‌های ارایه شده در کلاس‌های آموزش قبل از ازدواج - که چند وقتی است از سوی سازمان ملی جوانان اجرا می‌شود - مناسب نیست. او می‌گوید: به شخصه در این دوره‌ها حضور نداشته‌ام، اما براساس اطلاعاتی که در این زمینه دارم مطلع هستم که تنها در مورد تنظیم خانواده و مسایل مرتبط با بارداری به زوج‌های جوان، نکته‌هایی گفته می‌شود، چون جلسات به شکل جمعی برگزار می‌شود در مورد مسایل جنسی صحبت نمی‌شود. حتی واحد درسی تنظیم خانواده هم که در دانشگاه‌ها تدریس می‌شود در زمینه بهداشت جنسی مطلب مفیدی ارایه نمی‌کند.
او با بیان این مطلب که افزایش آگاهی زنان و مردان در زمینه بهداشت جنسی به طور قطع در استحکام و دوام زندگی مشترک تاثیر‌گذار است، می‌گوید: تصور کنید که شخصی بخواهد در شب رانندگی کند و او را با فردی که در روز رانندگی می‌کند مقایسه کنید، شخصی که در روز رانندگی می‌کند دید بهتری نسبت به اطراف دارد و بنابراین آسان‌تر و بهتر رانندگی می‌کند و کنترل بیشتری بر اوضاع دارد، اما در شب تسلط کافی به محیط و رانندگی وجود ندارد، تفاوت افرادی که در این زمینه آگاهی دارند با افرادی که ناآگاه هستند هم به همین صورت است.
او می‌افزاید: همیشه آگاهی بهتر از جهل است. حتی در مورد کودکان نیز این مورد صدق می‌کند، زمانی می‌گفتند در این زمینه به کودکان آموزش ندهید، اما مطالعات نشان می‌دهد ارایه آموزش‌های جنسی به کودکان در افزایش میزان مراقبت‌شان از خود موثر بوده است. نادانی باعث می‌شود در دره و چاه بیفتند. وقتی افراد آگاهی داشته باشند مراقب سلامتی خود و شریک جنسی خود هستند. آموزش مهم‌ترین کار در این زمینه است.
واحد درسی تنظیم خانواده هم که در دانشگاه‌ها تدریس می‌شود کافی نیست و در این زمینه مطلبی ارایه نمی‌شود. در بسیاری از دانشگاه‌ها چون مدرس این درس را ندارند، بنابراین در کلاس بیشتر به جمعیت‌شناسی می‌پردازند تا‌ آموزش مهارت‌های مختلف زندگی.
استادیار دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی با اشاره به اینکه در حال حاضر حتی سایت‌های آموزشی در این زمینه فیلتر می‌شوند، معتقد است: باید برای جوانان دوره‌های آموزشی گروهی برگزار شود و در جهت آگاهی آنان قدم برداشت. آگاهی بهترین حربه برای مبارزه با این مورد است.
در حال حاضر حتی سایت‌های آموزشی در این زمینه فیلتر می‌شوند؛ کلمه جنسی فیلتر است و نوجوانان گاهی با استفاده از فیلتر‌شکن وارد سایت‌های در این زمینه می‌شوند که دارای نکات غیراخلاقی نامناسب هستند، در صورتی که اگر این اطلاعات از راه درست و توسط کارشناسان دلسوز آموزش داده شود، برای نوجوانان و جوانان مفید واقع می‌شود. موافق آموزش و مراقبت از خود در وهله اول هستم. در فیلم مستندی نوجوانی ایرانی را دیدم که صورتش را شطرنجی کرده بودند و می‌گفت: چرا کسی به من نگفت ایدز چیست. این حرف جواب‌ تمام سوال‌هایتان را می‌دهد. آموزش حق جوانان است و باید به آنها آگاهی‌های لازم را ارایه کنیم. 
 

ایدز و آموزش بهداشت جنسی در جامعه
مساله ایدز و رفتارهای پرخطر جنسی به دلیل تقاطع با بعضی مسایل شرعی و قانونی در ایران با حساسیت ویژه‌ای پی گرفته می‌شود. حساسیت اخلاقی و انضباطی جامعه روی روابط خارج از ضوابط قانونی نیز اگر نگوییم بیشتر، کمتر از حساسیت مراجع قانونی و قضایی نیست. به همین دلیل تهیه آمار دقیق و قابل اتکا از این روابط پیچیدگی‌های خاص خود را دارد.
در بهار سال‌جاری، وزارت بهداشت آمارهایی در این خصوص منتشر کرد. بررسی‌ها و گزارش‌های فصلی اداره ایدز وزارت بهداشت در مورد میزان شیوع و ابتلا به ویروس ایدز در کشور نشان می‌دهد تا ابتدای فروردین 1390 تعداد 20 هزار و 975 نفر مبتلا به ایدز در کشور شناسایی شده‌اند.
این آمار نسبت به سه ماهه دوم سال89 نشان‌دهنده افزایش 845 موردی بوده است. همچنین وزیر بهداشت در این رابطه عنوان کرده بود: «بیماری ایدز با الگوهای رفتاری در ارتباط است به طوری که روش انتقال این بیماری از طریق سرنگ مشترک به سمت انتقال ایدز از طریق رفتارهای پرخطر جنسی کشیده شده است و این موضوع می‌تواند نگران‌کننده باشد.»
بنابر گزارش‌های وزارت بهداشت، علل ابتلا به ایدز تا ابتدای فروردین 90 نشان می‌دهد، سهم اعتیاد تزریقی 5/70 درصد، برقراری روابط جنسی 9/17 درصد و انتقال از مادر مبتلا به کودک 7/1 درصد بوده است.
در حالی که این میزان تا پایان نیمه اول سال 89 نشان می‌دهد، اعتیاد تزریقی 6/76درصد، رابطه جنسی 3/13درصد و انتقال از مادر مبتلا به کودک 8/0درصد بوده است. بررسی تطبیقی این آمارها حکایت از رشد حدود پنج درصدی ابتلا از طریق روابط جنسی پرخطر دارد. با این حال در این میان رقم سیاهی وجود دارد که نباید آن را نادیده گرفت: «بسیاری از افراد اطلاعات خود را در خصوص روابط جنسی به درستی در اختیار مسوولان امر نمی‌گذارند.» در گزارش ایران به مجمع عمومی سازمان ملل متحد در خصوص رفتار پرخطر جنسی ایران اظهار داشته بود که از میان جوانان 15 تا 24 ساله؛ 2/11درصد پسران و 2/1درصد دختران بیش از یک شریک جنسی داشته‌اند.
البته باید افزود که در ایران هیچ‌گونه آماری در خصوص روابط پرخطر هم‌جنس‌گرایانه وجود ندارد. به‌عنوان مثال در کشور ترکیه 9 درصد انتقال ایدز از طریق روابط جنسی مرد با مرد بوده است.
دکتر مینو محرز، نایب‌رییس انجمن حمایت از بیماران عفونی کشور با اشاره به تغییر الگوی ابتلا به ایدز در دنیا و ایران به می‌گوید: «موارد جدید حاکی از ابتلا به ویروس اچ.آی.وی از طریق تماس جنسی محافظت نشده است. ما باید قبول کنیم که در تعداد معدودی از افراد جامعه رفتار پرخطر وجود دارد که می‌تواند عامل انتقال و شیوع این بیماری باشد.»
وی با انتقاد از نحوه اطلاع‌رسانی و آموزش به مخاطبان برای پیشگیری از انتقال ایدز از طریق تماس جنسی افزود: «وقتی سن ازدواج بالا می‌رود و آمار طلاق هم رو به افزایش است به تبع تماس جنسی محافظت نشده نیز افزایش یافته و در نتیجه شیوع موارد ابتلا به بیماری ایدز از طریق این شکل از تماس‌های جنسی شدت می‌یابد.»
به اعتقاد محرز تنها 20هزار مورد مبتلا به ایدز کشف شده است در حالی که این آمار باید در حدود 83 تا 120هزار مورد باشد.